อาการปวดเส้นประสาทฟัน: เข้าให้ทะลุ ตั้งแต่สาเหตุ–วิธีสังเกต–แนวทางรักษาให้ถูกจุด

อาการปวดฟันมีหลายแบบ แต่ถ้าเจอ “ปวดตุบ ๆ ตามชีพจร” ปวดร้าวขึ้นหัว/หู ปวดตอนกลางคืน หรือ ปวดเองแม้ไม่โดนกระตุ้น มีโอกาสสูงว่าเกี่ยวข้องกับ เส้นประสาทฟัน (pulp) ซึ่งเป็นศูนย์รวมเส้นเลือดและเส้นประสาทภายในโพรงฟัน บทความนี้จะพาคุณเจาะลึก อาการปวดเส้นประสาทฟัน ตั้งแต่กลไกที่เกิด อาการที่ควรจับสังเกต ความต่างจาก “เสียวฟันธรรมดา” วิธีวินิจฉัย ไปจนถึงทางเลือกการรักษาที่ได้ผลจริง พร้อมคำแนะนำฉุกเฉินระหว่างรอพบแพทย์

ทำความรู้จักเส้นประสาทฟัน: ทำไมถึง “ปวดตุบ ๆ”

ภายในฟันมีโพรงเล็ก ๆ เรียกว่า โพรงประสาทฟัน (dental pulp) บรรจุเส้นเลือด–เส้นประสาท–เนื้อเยื่อเกี่ยวพัน คอยเลี้ยงฟันและรับความรู้สึก เมื่อเกิดการอักเสบจาก ฟันผุลึก ร้าว แตก บาดเจ็บ หรือเชื้อโรค ของเหลวในโพรงจะเพิ่มขึ้น แต่โพรงเป็นพื้นที่ปิด จึงเกิด แรงดันในโพรงประสาท → กดทับปลายเส้นประสาท → รับรู้เป็นอาการ ปวดตุบ ๆ ตามชีพจร ปวดรุนแรงตอนกลางคืน หรือปวดเองโดยไม่ต้องกระตุ้น ซึ่งเป็นลักษณะคลาสสิกของ “ปวดเส้นประสาทฟัน”

สรุปสั้น ๆ: พอ แรงดันเพิ่มในพื้นที่ปิด สมองจะแปลเป็น “ปวดแบบชีพจร”

เช็กให้ชัด: อาการปวดเส้นประสาทฟัน vs เสียวฟันทั่วไป

ถ้าอาการของคุณ “ไปฝั่งซ้ายที ขวาที” หรือ ปวดร้าวแบบจับจุดไม่ได้ ให้สงสัย เส้นประสาทฟันอักเสบ เป็นอันดับแรก

สาเหตุหลักของอาการปวดเส้นประสาทฟัน

1. ฟันผุลึกจนใกล้/ทะลุโพรงประสาท
   เชื้อแบคทีเรียและสารพิษกระตุ้นการอักเสบ ทำให้ปวดแบบชีพจร

2. ฟันแตก–ร้าว (Cracked tooth)
   เสี้ยวแตกเล็ก ๆ เปิดทางให้น้ำ–ความเย็นเข้าถึงเดนทิน/โพรงประสาท เกิดปวดเวลาบด/ปล่อยแรงกัด

3. อุบัติเหตุ/การกระแทก
   แม้ภายนอกดูปกติ แต่ภายในอาจมีเลือดออกในโพรง หรือเนื้อตายช้า ๆ → เปลี่ยนสีเทาและปวด

4. บาดเจ็บจากการรักษา
   อุดฟันลึกมาก กัดสูงเกิน ทำให้เส้นประสาทระคายเคืองชั่วคราวได้ (post-op sensitivity) ถ้าไม่ดีขึ้น ต้องประเมินซ้ำ

5. ฟันคุดอักเสบ
   การอักเสบบริเวณเหงือกคลุมฟันคุดอาจกระตุ้นเส้นประสาทในบริเวณใกล้เคียง ปวดร้าวทั้งกราม

6. ปริทันต์/ฝีหนอง
   การติดเชื้อเหงือก–กระดูก รอบรากฟัน เพิ่มแรงดันเนื้อเยื่อ → ปวดตุบ ๆ กัดเจ็บ

7. สาเหตุจากนอกช่องปาก (อาการเลียนแบบ)
   เช่น ไซนัสอักเสบ ฟันบนหลังจะปวดสะท้อน, ปวดข้อต่อขากรรไกร, ปวดเส้นประสาทใบหน้า (ควรให้แพทย์แยกโรค)

สัญญาณไฟแดงที่ต้องพบทันตแพทย์ทันที

• ปวดตุบ ๆ จน นอนไม่ได้ หรือปวดเองต่อเนื่อง

• แก้ม/เหงือกบวม คลำเจ็บ มีหนอง หรือมี ไข้–หนาวสั่น

• ปวดร้าวร่วมกับ อ้าปากลำบาก กลืนเจ็บ หายใจไม่สะดวก

• ซี่ใดซี่หนึ่ง เปลี่ยนสีเทา/น้ำตาล ร่วมกับปวด

• ปวดร่วมตั้งครรภ์ โรคประจำตัวรุนแรง หรือกินยาละลายลิ่มเลือด

บวมลาม–ไข้สูง–หายใจลำบาก = ภาวะฉุกเฉิน ไปโรงพยาบาลทันที

ทันตแพทย์วินิจฉัยอย่างไร

1. ซักประวัติอาการอย่างละเอียด
   สิ่งกระตุ้น ระยะเวลาปวด เวลาปวด (กลางคืนไหม) ยาที่ใช้แล้วได้ผลหรือไม่

2. ตรวจในช่องปาก
   หาโพรงผุ รอยแตก จุดกดเจ็บ ฟันโยก เหงือกบวม–กดหนอง

3. ทดสอบความรู้สึกเส้นประสาท

   • ทดสอบเย็น/ร้อน: ดูการตอบสนองและระยะเวลาที่อาการคงอยู่

   • เคาะแนวดิ่ง/แนวนอน (Percussion): บอกการอักเสบรอบราก

   • ทดสอบกัด/ปล่อย (Bite test): คัดกรองฟันร้าว

   • EPT (ในบางกรณี): ประเมินการนำสัญญาณเส้นประสาท

4. ภาพรังสี (X-ray/CBCT เมื่อจำเป็น)
   ดูความลึกของผุ รอยร้าว รอยโรคปลายราก ระดับกระดูก ความโค้ง/จำนวนคลองราก

5. การวินิจฉัยแยกโรค
   แยก “เส้นประสาทอักเสบแบบกลับได้/กลับไม่ได้”, ปวดจากปริทันต์, ปวดจากไซนัส/ข้อต่อ/เส้นประสาทใบหน้า

ทางเลือกการรักษาตามระดับอาการ

หลักคิด: กำจัดต้นเหตุ ลดแรงดันในโพรงประสาท และคืนการทำงานที่เสถียร

1) เส้นประสาทระคายเคือง/อักเสบ “กลับได้” (Reversible pulpitis)

• สถานการณ์: ปวดสั้น ๆ เมื่อโดนเย็น/หวาน หายเร็ว ไม่มีปวดเอง

• ดูแล:

  • อุดฟันที่ผุ/เปลี่ยนวัสดุอุดที่รั่ว

  • ปรับความสูงการสบฟันถ้ากัดสูง

  • เคลือบสารลดเสียวฟัน–เสริมฟลูออไรด์

• ผลลัพธ์: อาการควรดีขึ้นภายในไม่กี่วัน–สัปดาห์

2) เส้นประสาทอักเสบ “กลับไม่ได้” (Irreversible pulpitis)

• สถานการณ์: ปวดตุบ ๆ ยาวนาน ปวดเองตอนกลางคืน

• ทางเลือก:

  • รักษารากฟัน (Root Canal Treatment; RCT)
    ทำความสะอาดและฆ่าเชื้อในคลองราก ใส่วัสดุปิดราก แล้วเสริมความแข็งแรงด้วย ครอบฟัน ในซี่รับแรง

  • หากซ่อมไม่ได้ → ถอนฟัน แล้ววางแผนทดแทน (รากเทียม/สะพานฟัน/ฟันปลอม)

3) ฟันแตก–ร้าว

• ทดสอบกัด/ปล่อย มัก “จี๊ด” ตอนปล่อยแรงกัด

• แผนรักษา:

  • รอยร้าวตื้น → อุด/ครอบฟันป้องกันร้าวต่อ

  • รอยร้าวลึกถึงโพรง → RCT + ครอบฟัน

  • แตกยาวถึงราก → มักต้องถอนและทดแทน

4) ปริทันต์อักเสบ/ฝีหนองรอบราก

• การจัดการ: ระบายหนอง–ขูดหินปูนลึก (SRP) + ยาปฏิชีวนะเมื่อมีข้อบ่งชี้

• หากมีต้นเหตุจากโพรงประสาทร่วม → รักษารากประกอบ

5) เสริมความเสถียรหลังรักษา

• ครอบฟัน: ซี่ที่อ่อนแอหลัง RCT/มีรอยร้าว

• ปรับสบฟัน–ไนท์การ์ด: ผู้ที่นอนกัดฟัน ลดแรงกดบนรากฟันที่เพิ่งรักษา

• รีวิวติดตาม: X-ray ประเมินการหายของรอยโรคปลายรากตามเวลาที่แพทย์กำหนด

ยาปฏิชีวนะ ไม่ใช่คำตอบเดี่ยวสำหรับ “อาการปวดเส้นประสาทฟัน” ใช้เฉพาะเมื่อมีบวม–หนอง–ไข้ หรือเสี่ยงกระจายของเชื้อ และต้องทำหัตถการร่วมเสมอ

ดูแลตัวเองระหว่างปวด: ทำอย่างไรให้ปลอดภัย

• บ้วนน้ำเกลืออุ่น วันละหลายครั้ง ลดการอักเสบและชะล้างเศษอาหาร

• ประคบเย็นนอกแก้ม 10–15 นาที (เว้นช่วงเท่ากัน) เพื่อลดบวม–ชา

• ยาแก้ปวดกลุ่มพาราเซตามอล ตามฉลาก หากไม่มีข้อห้าม

• หลีกเลี่ยง แอสไพรินก่อนหัตถการ (เลือดหยุดยาก), การแคะ/งัดโพรงผุเอง

• งดของหวานเหนียว–ของเย็นจัด/ร้อนจัด ลดการกระตุ้นเส้นประสาท

• ตั้งครรภ์/โรคประจำตัว/กินยาละลายลิ่มเลือด → แจ้งแพทย์ทุกครั้ง

เคล็ดลับ: ถ้าปวดแรงตอนกลางคืน ลองยกศีรษะสูงเล็กน้อย ช่วยลดแรงดันในโพรงฟัน

คำถามพบบ่อย (FAQ)

Q: ปวดเส้นประสาทฟัน กินยาแล้วหายเองได้ไหม?
A: มักไม่หายถาวร ถ้าเป็นภาวะ “กลับไม่ได้” ต้องรักษารากหรือถอน ยาจะช่วยกดอาการชั่วคราวเท่านั้น

Q: รักษารากเจ็บไหม ใช้นานแค่ไหน?
A: ทำภายใต้ยาชาเฉพาะที่ ไม่ควรเจ็บ ใช้เวลาประมาณ 45–90 นาทีต่อครั้ง จำนวนครั้งขึ้นกับความซับซ้อน

Q: หลัง RCT ต้องครอบฟันทุกซี่ไหม?
A: ซี่รับแรง (กราม/กรามน้อย) และซี่ที่สูญเสียเนื้อฟันมาก ควรครอบ เพื่อป้องกันแตกซ้ำ ฟันหน้าบางเคสอาจบูรณะด้วยวัสดุอุด/วีเนียร์ได้

Q: ตั้งครรภ์แล้วปวด ทำฟันได้หรือไม่?
A: ได้ โดยเฉพาะไตรมาสที่ 2 ปลอดภัยกว่าปล่อยติดเชื้อ แจ้งแพทย์เพื่อเลือกยาชา–ยาที่เหมาะสมและป้องกันรังสีอย่างเคร่งครัด

Q: ใช้ยาสมุนไพร/น้ำยาบ้วนปากเข้มข้นช่วยได้ไหม?
A: ช่วยลดกลิ่น/คราบได้บ้าง แต่ไม่กำจัดต้นเหตุในโพรงประสาท ควรพบแพทย์เพื่อการรักษาที่ถูกต้อง

ค่าใช้จ่ายโดยประมาณ & เคล็ดลับคุมงบ

ช่วงราคาแตกต่างตามความยาก วัสดุ และทำเล—ข้อมูลเพื่อวางแผนคร่าว ๆ

• ตรวจ + X-ray เฉพาะซี่: 800–1,800 บาท

• อุดฟันลึกแบบปกป้องประสาท: 2,000–4,500 บาท/ซี่

• รักษารากฟัน: ฟันหน้า 3,500–6,500 บาท, กราม 5,500–10,000+ บาท/ซี่

• ครอบฟันเซรามิก/ซิรโคเนีย: 12,000–25,000+ บาท/ซี่

• ระบายหนอง–ล้างแผล (เมื่อมีข้อบ่งชี้): 800–1,800 บาท

เคล็ดลับประหยัดระยะยาว

• ตรวจ–ขูดหินปูนทุก 6 เดือน (ถูกกว่ารักษารากหลายเท่า)

• ใช้ไหม/แปรงซอกฟันทุกวัน ลดฟันผุระหว่างซี่

• เลี่ยงหวานถี่ ๆ ระหว่างมื้อ + ดื่มน้ำเปล่าหลังอาหาร

• ใครกัดฟันตอนนอน → ไนท์การ์ด ป้องกันฟันร้าว–ปวดซ้ำ

สรุป & ข้อเสนอแนะสำหรับผู้อ่าน

อาการปวดเส้นประสาทฟัน คือสัญญาณว่ามีการอักเสบภายในโพรงฟัน การปล่อยไว้ “รอดูอาการ” มักทำให้ปัญหาลุกลามจนต้องรักษายุ่งยากและแพงขึ้น การวินิจฉัยที่แม่นยำและรักษาให้ตรงจุด—ตั้งแต่ อุดแบบปกป้องประสาท → รักษารากฟัน + ครอบฟัน—คือทางออกที่ปลอดภัยและยั่งยืนที่สุด

สอบถามเพิ่มเติมและตรวจสุขภาพฟัน
โทรศัพท์ 02-0665455 , 092-5187829
Line id: @bpdc หรือ bpdc.dental
https://bpdcdental.com/
ที่อยู่ : คลินิกทันตกรรม BPDC ถนนกิ่งแก้ว บางพลี สมุทรปราการ (มีที่จอดรถใต้ตึก)

#ทันตกรรม #ตรวจสุขภาพฟัน #คลินิกทันตกรรม