ทำไมต้อง X-Ray ฟัน: คำอธิบายแบบเข้าใจง่าย แต่ครบทุกประเด็นที่คนไข้ควรรู้

หลายคนสงสัยว่า “ตรวจด้วยตาเปล่ากับไฟส่องก็พอแล้ว ทำไมยังต้อง X-Ray ฟัน อีก?” ความจริงคือ โรคในช่องปากจำนวนมาก ซ่อนอยู่ใต้เหงือก ใต้ครอบฟัน หรือระหว่างซี่ ที่เราและทันตแพทย์ไม่อาจเห็นได้ครบถ้วนด้วยตาเปล่า ภาพถ่ายรังสีทันตกรรม (Dental X-ray) จึงเป็น “หน้าต่าง” ที่ทำให้เห็นสิ่งที่ซ่อนอยู่—ตั้งแต่ฟันผุระยะเริ่ม กระดูกละลายจากโรคปริทันต์ ไปจนถึงถุงน้ำ เนื้องอก รากฟันร้าว และแนวกระดูกสำหรับรากเทียม

X-Ray ฟันคืออะไร และบอกอะไรเราได้บ้าง

Dental X-ray คือการใช้รังสีปริมาณต่ำเพื่อสร้างภาพโครงสร้างแข็ง (ฟัน ราก กระดูกขากรรไกร) และรายละเอียดสำคัญที่ตาเปล่ามองไม่เห็น ช่วยให้ทันตแพทย์:

• ตรวจพบ ฟันผุระหว่างซี่ ที่เล็กมากในระยะเริ่มต้น

• ประเมินความลึกของฟันผุว่าถึง โพรงประสาท แล้วหรือยัง

• ดูระดับ กระดูกยึดฟัน สำหรับโรคเหงือกและปริทันต์

• ประเมิน ฟันคุด แนวราก และความเสี่ยงก่อนผ่า

• วางแผน รักษารากฟัน (จำนวนคลองราก ความยาว ความโค้ง)

• วางแผน รากฟันเทียม (เส้นประสาท ขนาดกระดูก)

• ตรวจหา ถุงน้ำ/ซีสต์ เนื้องอก รอยโรค ที่ไม่มีอาการ

• เก็บเป็น ข้อมูลก่อน–หลัง เพื่อเทียบผลการรักษา

ทำไมต้อง X-Ray ฟัน: 9 เหตุผลสำคัญ

1. วินิจฉัยก่อนปวด = รักษาง่ายกว่า
   ฟันผุระยะแรกมักไร้อาการ ถ้ารอให้ปวดแปลว่ามักลึกถึงเส้นประสาทแล้ว การรักษาจะยากขึ้นและค่าใช้จ่ายสูงกว่า

2. มองเห็นระหว่างซี่
   บริเวณฟันชิดกันคือจุดอับของตาเปล่า X-Ray แบบ Bitewing จึงเหมาะที่สุดในการคัดกรองฟันผุ “ที่ซ่อนอยู่”

3. คาดการณ์ได้—วางแผนได้
   ภาพรังสีบอกแนวราก ความยาวคลองราก ระดับกระดูก ช่วยลดความเสี่ยงระหว่างรักษาและทำให้ขั้นตอนราบรื่น

4. คัดกรองโรคเงียบ
   ซีสต์ เนื้องอกเล็ก ๆ และรอยโรคปลายรากจำนวนมาก ไม่มีอาการจนกว่าจะใหญ่ การถ่ายเป็นระยะช่วย “จับได้ก่อน”

5. ประเมินโรคเหงือกเชิงลึก
   ระดับกระดูกที่ลดลงคือหลักฐานการทำลายจากปริทันต์ จำเป็นต่อการวางแผนขูดหินปูนลึก/ผ่าตัดเหงือก

6. เตรียมผ่าฟันคุดอย่างปลอดภัย
   รู้การวางตัวของฟันคุดสัมพันธ์กับเส้นประสาท ช่องไซนัส ลดภาวะแทรกซ้อน

7. รากฟันเทียมต้องแม่นยำ
   ต้องรู้ความหนากระดูก ระยะห่างจากโครงสร้างสำคัญ CBCT ช่วยวางตำแหน่งได้แม่นแบบสามมิติ

8. จัดฟันคุณภาพ = แผนดี
   Cephalometric และ Panoramic บอกโครงกระดูกใบหน้า แนวขากรรไกร เพื่อวางแผนแรงและทิศทางการเคลื่อนฟันอย่างปลอดภัย

9. ติดตามผลการรักษา
   หลังรักษาราก/ผ่าฟันคุด/ใส่รากเทียม ต้องมีภาพติดตามเพื่อยืนยันว่ารอยโรคหายและกระดูกฟื้นตัว

ชนิดของ X-Ray ฟัน และเหมาะกับกรณีไหน

หลักคิดง่าย ๆ: เรื่องเฉพาะซี่ → Periapical, คัดกรองผุระหว่างซี่ → Bitewing, ภาพรวม/คุด/จัดฟัน → Panoramic/Ceph, วางแผน 3D/กรณีซับซ้อน → CBCT

ปลอดภัยไหม? ปริมาณรังสีและการป้องกัน

• ปริมาณรังสีต่ำมาก: เครื่องดิจิทัลสมัยใหม่ลดโดสลงกว่าสมัยฟิล์มอย่างชัดเจน โดยรวมอยู่ในช่วงต่ำกว่าเหตุการณ์ในชีวิตประจำวันหลายอย่าง (เช่น การโดยสารเครื่องบินระยะไกล)

• หลัก ALARA/ALADA: ใช้เท่าที่จำเป็น ให้ “ข้อมูลเพียงพอสำหรับการวินิจฉัย” โดยโดสน้อยที่สุด

• อุปกรณ์ป้องกันครบ: ผ้ากันรังสีตะกั่ว (lead apron) และปลอกคอไทรอยด์ โดยเฉพาะเด็กและสตรีตั้งครรภ์ (ถ้าจำเป็นต้องถ่าย)

• ตั้งครรภ์ถ่ายได้ไหม?

  • กรณีฉุกเฉินหรือมีข้อบ่งชี้ชัดเจนสามารถถ่ายได้ด้วยการป้องกันที่เหมาะสมและใช้ชนิดภาพแคบที่สุดเท่าที่จำเป็น

  • แจ้งแพทย์และทีมทุกครั้งเพื่อปรับแผนและอุปกรณ์ป้องกัน

สรุป: รังสีทันตกรรมสมัยใหม่ ปลอดภัยมากเมื่อใช้อย่างเหมาะสม และความเสี่ยงจากการ “ไม่เห็นโรคที่ซ่อนอยู่” มักสูงกว่าไม่ถ่ายในกรณีที่ควรถ่าย

ควรถ่ายบ่อยแค่ไหน: แนวทางตามความเสี่ยง

ความถี่ไม่ได้ตายตัว ขึ้นกับอายุ ประวัติฟันผุ พฤติกรรมการกินหวาน อนามัยช่องปาก และโรคร่วม

• ผู้ใหญ่สุขภาพดี ความเสี่ยงต่ำ: Bitewing ทุก 12–24 เดือน

• มีความเสี่ยงผุสูง/จัดฟัน/ฟันอัดแน่น: ทุก 6–12 เดือน ตามดุลยพินิจ

• โรคปริทันต์: Periapical/Panoramic เพื่อติดตามระดับกระดูกตามแผนรักษา

• รากเทียม/รักษาราก/ผ่าคุด: ถ่ายตาม ระยะติดตาม เพื่อประเมินการหายของรอยโรคและความมั่นคงของกระดูก

หลักคือ “ปรับตามความเสี่ยงเฉพาะบุคคล” ไม่ใช่ถ่ายทุกคนเท่ากัน

ขั้นตอนวันถ่าย X-Ray: ต้องเตรียมตัวอย่างไร

1. แจ้งข้อมูลสุขภาพ: ตั้งครรภ์ ยาที่ทานประจำ โรคประจำตัว ประวัติแพ้

2. ถอดเครื่องประดับ/อุปกรณ์โลหะ บริเวณศีรษะ–คอ ตามที่เจ้าหน้าที่แนะนำ

3. ปั้น/คาบฟิล์ม (กรณี Bitewing/Periapical): หากอาเจียนง่าย แจ้งทีมเพื่อปรับขนาดฟิล์มหรือใช้เทคนิคช่วยหายใจ

4. ยืนนิ่ง/กัดตามตำแหน่ง (กรณี Panoramic/Ceph/CBCT): ใช้เวลาไม่นาน

5. ตรวจสอบภาพทันที: ดิจิทัลทำให้เห็นภาพบนจอพร้อมอธิบาย–วางแผนต่อได้เลย

ความเข้าใจผิดที่พบบ่อยเกี่ยวกับ X-Ray ฟัน

• “ปวดเฉพาะซี่ ไม่ต้องถ่ายก็รู้” → ปัญหามักซับซ้อนกว่าที่เห็น เช่น ผุใต้ครอบ รากแยก คลองรากพิเศษ หรือโรคปริทันต์ร่วม

• “ถ่าย X-Ray ทำให้ฟันพัง/เคลือบฟันบาง” → รังสีไม่ได้สัมผัสเคลือบฟันในระดับทำให้สึกหรอ ภาพถ่ายไม่มีผลต่อโครงสร้างฟัน

• “เด็กไม่ควรถ่ายเด็ดขาด” → เด็กบางช่วงวัยมีความเสี่ยงผุสูงและฟันกำลังขึ้นซ้อน การถ่ายอย่างเหมาะสมช่วยป้องกันการรักษาหนักในอนาคต

• “ฟิล์มเก่าพอแล้ว ไม่ต้องถ่ายใหม่” → สภาพช่องปากเปลี่ยนเร็ว ก้อน/ถุงน้ำเกิดใหม่ได้ ภาพที่อัปเดตคือความปลอดภัยของคุณ

ค่าใช้จ่ายโดยประมาณ

ราคาแตกต่างตามคลินิก เทคโนโลยี และจำนวนภาพ ข้อมูลนี้เพื่อการวางแผนคร่าว ๆ

• Bitewing (2 ภาพ): 600–1,200 บาท

• Periapical (ต่อภาพ): 300–600 บาท

• Panoramic (OPG): 1,000–1,800 บาท

• Cephalometric: 1,000–1,800 บาท

• CBCT (หนึ่งขากรรไกร/บริเวณเฉพาะ): 3,500–6,500+ บาท

หลายคลินิกมี แพ็กเกจตรวจสุขภาพช่องปาก + X-Ray ในราคาประหยัดกว่าแยกทำ

FAQ: คำถามที่พบบ่อย

Q: ถ่าย X-Ray แล้วปวดหัว/เวียนหัวได้ไหม?
A: โดยทั่วไปไม่เกี่ยวข้อง อาการเวียนหัวมักมาจากการเกร็งคอ/ยืนนาน หากมีอาการให้พักและแจ้งเจ้าหน้าที่

Q: ฟอกสีฟันหรือครอบฟันอยู่ ถ่ายได้ไหม?
A: ได้ และควรถ่ายเพื่อประเมินรอยผุซ่อน/ขอบครอบฟัน/รากก่อนทำหัตถการความงาม

Q: ต้องงดน้ำ–อาหารไหมก่อนถ่าย?
A: ไม่ต้อง แต่ควรแปรงฟัน/บ้วนน้ำก่อนเพื่อความสะอาด ลดอาเจียนสะท้อน

Q: เครื่องดิจิทัลต่างจากฟิล์มอย่างไร?
A: ภาพคมชัดกว่า ใช้รังสีน้อยกว่า ดู–ขยาย–วัดบนจอได้ทันที และเก็บเป็นประวัติติดตามได้ดี

Q: กลัวรังสีมาก ควรทำอย่างไร?
A: คุยกับทันตแพทย์เกี่ยวกับวัตถุประสงค์ของภาพ เลือกชนิดภาพแคบที่สุดเท่าที่จำเป็น ใช้อุปกรณ์ป้องกันครบ และถ่ายตามช่วงที่เหมาะกับความเสี่ยงส่วนบุคคล

สรุป & ข้อเสนอสำหรับผู้อ่าน

ทำไมต้อง X-Ray ฟัน? เพราะมันทำให้เราเห็น “สิ่งที่ตาไม่เห็น” และตัดสินใจรักษาได้ถูกต้อง ปลอดภัย และคุ้มค่าในระยะยาว การข้ามขั้น X-Ray เปรียบเหมือนซ่อมบ้านโดยไม่เปิดดูโครงสร้าง—อาจพลาดจุดสำคัญจนเกิดปัญหาใหญ่ตามมา

สอบถามเพิ่มเติมและตรวจสุขภาพฟัน
โทรศัพท์ 02-0665455 , 092-5187829
Line id: @bpdc หรือ bpdc.dental
https://bpdcdental.com/
ที่อยู่ : คลินิกทันตกรรม BPDC ถนนกิ่งแก้ว บางพลี สมุทรปราการ (มีที่จอดรถใต้ตึก)

#ทันตกรรม #ตรวจสุขภาพฟัน #คลินิกทันตกรรม