ทำไมจัดฟันต้องทำหลายครั้ง

ทำไมจัดฟันต้องทำหลายครั้ง

ทำไมจัดฟันต้องทำหลายครั้ง—เป็นคำถามที่ใครหลายคนอาจจะสงสัย หลังจากที่ได้ยินมาบ่อย ๆ ว่า “ถ้าคิดจะจัดฟัน ต้องเตรียมใจเข้าพบทันตแพทย์บ่อย ๆ อย่างน้อยเดือนละครั้ง” หรือบางคนอาจจะเคยได้ยินเรื่องราวจากเพื่อนหรือคนรู้จักว่า กว่าจะจัดฟันเสร็จสมบูรณ์ ต้องใช้เวลาหลายเดือน บางทีอาจถึง 2-3 ปีเลยทีเดียว จึงเกิดความสงสัยขึ้นว่า ทำไมถึงไม่สามารถทำให้เสร็จในไม่กี่ครั้ง หรือเป็นขั้นตอนที่ทำให้จบได้ภายในหนึ่งถึงสองสัปดาห์ แล้วจะต้องไปพบทันตแพทย์ทำไมบ่อยนัก

บทความนี้จะชวนทุกคนมาค้นหาคำตอบให้กระจ่างว่า เพราะอะไรการจัดฟันถึงต้อง “ทำหลายครั้ง” อะไรคือปัจจัยที่ทำให้เราต้องเข้าพบทันตแพทย์ครั้งแล้วครั้งเล่า ทั้งในมุมมองของกระบวนการรักษา สภาพฟันของแต่ละบุคคล และการปรับเปลี่ยนแผนการรักษาที่อาจเกิดขึ้นได้ตลอดเส้นทาง เพื่อให้ผู้อ่านเข้าใจและเตรียมตัวได้ถูกต้อง หากใครกำลังคิดจะจัดฟันอยู่ หรือเพิ่งเริ่มกระบวนการจัดฟันไปไม่นาน บทความนี้น่าจะช่วยไขข้อข้องใจได้ดีทีเดียว

1. ภาพรวมของการจัดฟันและเหตุผลที่ต้องวางแผนหลายขั้นตอน

  1. การจัดฟันไม่ใช่กระบวนการรักษาทางทันตกรรมแบบ “จุดเดียวจบ”
    ต้องเข้าใจก่อนว่า การจัดฟัน (Orthodontics) คือการปรับเคลื่อนฟันที่เรียงตัวผิดปกติ ให้อยู่ในตำแหน่งที่เหมาะสมโดยใช้แรงดึงจากเครื่องมือจัดฟัน เช่น ลวด เหล็ก bracket หรืออุปกรณ์เสริมต่าง ๆ การเคลื่อนฟันทีละนิดนี้ต้องอาศัยระยะเวลาเพื่อให้กระดูกและเนื้อเยื่อรอบ ๆ ฟันปรับตัวตามอย่างเป็นธรรมชาติ หากเราพยายามเร่งเคลื่อนฟันเร็วเกินไป ไม่เพียงทำให้เจ็บปวดมากขึ้น แต่ยังเสี่ยงต่อการบาดเจ็บของรากฟัน หรือการพังของเหงือกและกระดูกอีกด้วย
  2. การเคลื่อนฟันต้องใช้เวลาเพื่อให้ “กระดูก” สร้างตัวใหม่
    เมื่อฟันถูกแรงดัน มักจะมีการละลายของกระดูกบริเวณด้านที่รับแรง และมีการสร้างกระดูกใหม่ในด้านที่เป็นช่องว่าง การเปลี่ยนแปลงนี้ไม่ได้เกิดขึ้นข้ามคืน แต่เป็นกระบวนการทางชีวภาพที่ใช้เวลา การเข้าพบทันตแพทย์หลายครั้งจะช่วยให้สามารถปรับแรงดึงทีละนิดได้ถูกต้อง และดูแลไม่ให้เกิดผลข้างเคียงหรือความผิดพลาดรุนแรง
  3. สภาพฟันของแต่ละคนไม่เหมือนกัน
    บางคนอาจมีฟันซ้อนมาก ฟันเก ฟันล้ม หรือมีโครงสร้างขากรรไกรที่ผิดปกติ การวางแผนจัดฟันจึงต้องปรับเปลี่ยนตามลักษณะเคส ซึ่งอาจต้องใช้เครื่องมือเสริม หรือขั้นตอนพิเศษเพิ่ม ในขณะที่บางคนฟันเกเพียงเล็กน้อย ก็อาจจัดเสร็จเร็วกว่า

ดังนั้น จุดสำคัญคือ การจัดฟันเป็น “กระบวนการต่อเนื่อง” ที่ต้องอาศัยระยะเวลา และการปรับลวดหรือเครื่องมือตามระยะ เพื่อให้ฟันเคลื่อนอย่างมีประสิทธิภาพและปลอดภัยที่สุด จึงหนีไม่พ้นคำตอบว่า “ทำไมจัดฟันต้องทำหลายครั้ง” ก็เพราะโครงสร้างฟันของเรา ต้องอาศัยการดูแลและแก้ไขในแต่ละระยะนั่นเอง

2. ขั้นตอนการจัดฟันโดยสังเขป: ทำไมต้องมีหลาย “สเต็ป”

สำหรับผู้ที่กำลังพิจารณาจัดฟัน หรือเพิ่งเริ่มต้น อาจเคยเห็นภาพรวมขั้นตอนการจัดฟันมาบ้าง แต่เพื่อให้เข้าใจลึกขึ้นว่าทำไมต้อง “มาหาหมอฟันหลายครั้ง” เราลองมาดูกันว่าขั้นตอนการจัดฟันโดยทั่วไปมีอะไรบ้าง

  1. ตรวจประเมินสภาพช่องปากและเอ็กซเรย์
    ก่อนเริ่มการจัดฟัน ทันตแพทย์จะตรวจดูสภาพฟัน เหงือก กระดูกขากรรไกร และอาจเอ็กซเรย์เพื่อวางแผนอย่างละเอียด หลังจากนั้นอาจต้องถอนฟันบางซี่ (กรณีไม่มีที่ว่างพอ) หรือรักษาฟันผุและขูดหินปูนให้เรียบร้อย
  2. ติดเครื่องมือจัดฟัน
    เมื่อทุกอย่างพร้อม ทันตแพทย์จะติดเครื่องมือไม่ว่าจะเป็นแบบโลหะ แบบเซรามิก หรือแบบใส จากนั้นจะมีการใส่ลวดหรือยางเพื่อดึงฟัน
  3. ปรับลวด-เปลี่ยนยาง-ติดอุปกรณ์เสริม (ระยะต่อเนื่อง)
    ช่วงนี้เองที่เป็น “หัวใจ” ของการจัดฟัน เพราะในแต่ละเดือนหรือทุก 4-6 สัปดาห์ (แล้วแต่เคส) ทันตแพทย์จะปรับแรงดึงของลวด หรือเปลี่ยนยาง เพื่อเคลื่อนฟันให้เข้าใกล้ตำแหน่งที่ถูกต้องขึ้นเรื่อย ๆ บางเคสอาจต้องติดยางดึงระหว่างขากรรไกรบนกับล่าง หรือใช้อุปกรณ์เสริมอื่น ๆ
  4. การประเมินความก้าวหน้า
    เมื่อเวลาผ่านไป ทันตแพทย์จะตรวจดูว่าฟันเคลื่อนได้ตามเป้าหมายหรือไม่ ถ้าเคลื่อนได้น้อย หรือไม่เป็นตามที่วางแผน อาจต้องปรับแผน เช่น เปลี่ยนชนิดของลวด เปลี่ยนยาง หรือสั่งอุปกรณ์พิเศษเพื่อให้การเคลื่อนฟันเป็นไปอย่างเหมาะสม
  5. ถอดเครื่องมือและใส่รีเทนเนอร์ (Retainer)
    เมื่อทันตแพทย์เห็นว่าฟันเรียงตัวได้สวยและกัดสบได้อย่างถูกต้องแล้ว จะทำการถอดเครื่องมือจัดฟันทั้งหมด จากนั้นพิมพ์ปากเพื่อทำรีเทนเนอร์เพื่อรักษาตำแหน่งฟันให้อยู่คงที่

จะเห็นได้ชัดเลยว่า ขั้นตอนที่ 3 และ 4 เป็นช่วงที่ผู้จัดฟันต้องเข้าพบทันตแพทย์บ่อยที่สุด เพื่อให้คุณหมอปรับการรักษาให้เหมาะสมในแต่ละเดือน ซึ่งนี่คือคำตอบสำคัญของ “ทำไมจัดฟันต้องทำหลายครั้ง” เพราะเราไม่สามารถปรับฟันให้เสร็จสิ้นในครั้งเดียวได้

3. แรงดึงของลวดจัดฟัน: เหตุผลหลักที่ต้องมาปรับอย่างสม่ำเสมอ

ผู้ที่เคยจัดฟันหรือรู้จักคนที่จัดฟันดีอยู่แล้ว คงคุ้นเคยกับการ “รัดยาง” หรือ “หมุนลวด” ทุกครั้งที่เข้าพบทันตแพทย์ แต่เคยสงสัยไหมว่า ทำไมจึงต้องเป็นทุกเดือนหรือทุก 4-6 สัปดาห์? ทำทีเดียวแรง ๆ ให้ฟันเคลื่อนเยอะ ๆ ไปเลยจะได้ไม่ต้องเสียเวลาซ้ำ ๆ ได้หรือไม่?

  1. ฟันเคลื่อนทีละน้อยเพื่อป้องกันการบาดเจ็บ
    การออกแรงดึงฟันต้องพอดี ถ้าแรงมากเกินไปจะทำให้รากฟันสึกหรือกระดูกละลายมากจนเป็นอันตราย ฟันอาจตายหรือหลุดร่วงได้ แต่ถ้าแรงน้อยเกินไปก็เคลื่อนช้าไม่ทันใจ
  2. ความคงตัวของกระดูกและเหงือก
    ทุกครั้งที่ใส่แรงดึงใหม่ กระดูกและเหงือกต้องปรับตัว ซึ่งการปรับตัวเหล่านี้เป็นระบบชีวภาพที่ไม่สามารถเร่งรัดได้ คุณหมอจึงต้องค่อย ๆ ประเมินเป็นระยะ
  3. ความเจ็บและอาการไม่สบายตัว
    การปรับลวดทีละมาก ๆ นอกจากจะเสี่ยงต่อปัญหาข้างต้นแล้ว ยังทำให้ผู้ป่วยเจ็บจนแทบกินข้าวลำบาก สิ่งนี้ส่งผลต่อคุณภาพชีวิตและอารมณ์ของผู้จัดฟันไม่น้อย

ดังนั้น การจัดฟันจึงต้องพบทันตแพทย์หลายครั้ง เพื่อค่อย ๆ ปรับลวดให้ฟันเคลื่อนทีละเล็กทีละน้อยอย่างปลอดภัยและมีประสิทธิภาพ หากทำแบบ “ทีเดียวจบ” นอกจากจะเสี่ยงอันตรายแล้ว ยังมีโอกาสเกิดภาวะแทรกซ้อนในระยะยาวอีกด้วย

4. การถอนฟันหรือการรักษาอื่น ๆ ประกอบ: ทำให้ต้องพบหมอหลายครั้ง

นอกจากการหมุนลวดและเปลี่ยนยางเป็นระยะแล้ว ผู้ที่จัดฟันบางรายยังต้องรับการรักษาเพิ่มเติม เช่น

  • ถอนฟัน: กรณีไม่มีที่ว่างเพียงพอให้ฟันเข้าไปเรียงตัว ต้องถอนฟันซี่กรามน้อยหรือฟันซี่ที่ไม่จำเป็นออก
  • ผ่าฟันคุด: ฟันคุดอาจขวางทางการเคลื่อนที่ของฟัน หรือเป็นต้นตอของการอักเสบและติดเชื้อ
  • เคลียร์ปัญหาเหงือกอักเสบ: เมื่อมีเครื่องมือจัดฟัน อาจมีซอกที่ทำความสะอาดยาก ต้องพบทันตแพทย์เพื่อขูดหินปูน หรือรักษาเหงือกอย่างสม่ำเสมอ
  • เครื่องมือเสริม: เช่น Headgear, Rubber band (ยางดึงระหว่างขากรรไกร) หรือ Mini-screw (สกรูขนาดเล็กในขากรรไกร) ซึ่งอาจต้องใช้ระยะเวลาในการติดและปรับตั้ง

ขั้นตอนเหล่านี้ล้วนเป็นสิ่งที่ต้องใช้ “หลายครั้ง” ในการดูแล ไม่ว่าจะเป็นการติดตั้งอุปกรณ์ใหม่ หรือติดตามผล เพราะหากทำเพียงครั้งเดียวแล้วไม่ติดตามก็ไม่อาจประเมินผลหรือปรับแก้ปัญหาที่อาจเกิดขึ้นได้อย่างมีประสิทธิภาพ

5. สภาพฟันและโครงสร้างขากรรไกรที่ซับซ้อน: เคสยากยิ่งใช้เวลามาก

เคยเห็นใช่ไหมว่า บางคนจัดฟันเสร็จสวยงามใน 1 ปีครึ่ง แต่บางคนลากยาว 3-4 ปี ทำไมถึงแตกต่างกันขนาดนั้น? เหตุผลก็คือ สภาพฟันของแต่ละบุคคลมีความซับซ้อนต่างกัน ตั้งแต่ฟันซ้อน ฟันเก ฟันยื่น ฟันสบลึก ฟันล่างคร่อมฟันบน หรือแม้แต่ปัญหาโครงสร้างขากรรไกรที่ใหญ่เกินไป เล็กเกินไป หรือเคลื่อนตัวผิดตำแหน่ง จนอาจต้องใช้การผ่าตัดขากรรไกรร่วมด้วย

เมื่อโครงสร้างฟันยิ่งซับซ้อน ก็ต้องอาศัย “หลายครั้ง” ในการปรับแก้ ทั้งการลองเครื่องมือเสริม เทคนิคพิเศษ หรืออาจต้องปรับแผนกลางคันหากฟันไม่เคลื่อนตามที่คาดไว้ จึงทำให้ระยะเวลาทั้งหมดในการจัดฟันยาวนานขึ้นไปอีก

6. การเปลี่ยนเทคนิคจัดฟันกลางคัน: ปัจจัยที่เพิ่มจำนวนครั้งในการรักษา

บางกรณี ผู้จัดฟันอาจเปลี่ยนใจหรือมีความจำเป็นที่ต้องเปลี่ยนเทคนิคการรักษากลางคัน เช่น จากการจัดฟันแบบโลหะมาเป็นจัดฟันแบบใส (Clear Aligner) หรือเปลี่ยนวิธีการติดเครื่องมือจากแบบเซรามิกมาเป็นรูปแบบอื่นเนื่องจากเหตุผลด้านความสวยงาม เวลาเดินทาง หรือการแพ้โลหะบางชนิด เป็นต้น

  • เปลี่ยนจากการจัดฟันแบบโลหะไปเป็นแบบใส: ต้องมีการสแกนโมเดลฟันใหม่ เพื่อผลิตชุดอุปกรณ์ aligner ตามแต่ละระยะ บางครั้งอาจต้องใส่ attachments เสริมที่ฟัน ซึ่งจำเป็นต้องมาเข้าพบทันตแพทย์หลายครั้ง
  • เปลี่ยนการรักษาเพราะปัญหาสุขภาพ: เช่น เหงือกอักเสบรุนแรง หรือมีโรคประจำตัวบางอย่างที่ทำให้ไม่สามารถใส่เครื่องมือแบบโลหะต่อไปได้

เหตุผลเหล่านี้ล้วนแล้วแต่ทำให้เกิดคำว่า “ทำไมจัดฟันต้องทำหลายครั้ง” ตามมา เพราะยิ่งมีการเปลี่ยนแปลงวิธีการหรืออุปกรณ์รักษา ก็ยิ่งต้องมีรอบตรวจเช็กและประเมินมากขึ้นนั่นเอง

7. ปฏิบัติตามคำแนะนำทันตแพทย์ไม่เคร่งครัด ก็ยิ่งยืดระยะเวลา

อีกเหตุผลหนึ่งที่ทำให้ผู้จัดฟันบางคนต้องไปพบทันตแพทย์บ่อยกว่าที่ควร คือการไม่ปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์ เช่น

  • ไม่ใส่ยางดึงฟัน (Rubber band) ตามกำหนด ทำให้ฟันเคลื่อนไม่เป็นไปตามแผน หรือเคลื่อนตัวกลับที่เดิม
  • ไม่รักษาความสะอาด จนเกิดฟันผุ เหงือกอักเสบ หรือ bracket หลุดบ่อย ๆ ก็ต้องรอนัดแก้ไขและดูผลใหม่
  • ไม่เข้าพบแพทย์ตามนัด หรือขาดนัดติดต่อกันหลายครั้ง ทำให้การจัดฟันสะดุด และอาจต้องใช้เวลาปรับแก้เพิ่ม

กรณีเหล่านี้ชัดเจนว่าทำให้มี “รอบนัด” หรือ “จำนวนครั้ง” ที่เพิ่มมากขึ้น จนกลายเป็นช่วงเวลาการจัดฟันที่ยาวกว่าเดิมอีกหลายเดือน หรืออาจถึงปี

8. ทำไมรู้สึกว่า “จัดฟันแล้วยังไม่สวยเหมือนที่หวัง” — ต้องปรับหลายรอบ

ผู้ที่เคยผ่านการจัดฟันมาแล้วบางคน อาจรู้สึกว่าพอฟันเริ่มเรียงตัวดีขึ้น แต่ยังไม่สวยเป๊ะตามที่จินตนาการไว้ ทันตแพทย์จึงต้องมีการปรับลวดเพิ่มเติม เช่น ปรับระดับการสบฟัน หรือบิดฟันอีกนิดให้ดูสวยขึ้น ซึ่งขั้นตอนนี้อาจใช้เวลาไม่มาก แต่ก็อาจต้องพบทันตแพทย์อีก 2-3 ครั้ง เพื่อให้ฟันเคลื่อนตามเป้าหมาย

การปรับเปลี่ยนเล็ก ๆ น้อย ๆ เหล่านี้ล้วนมีความสำคัญ เพราะทำให้การจัดฟันได้ผลลัพธ์ที่ดีที่สุด ไม่ใช่แค่ฟันเรียงแต่ยังรวมถึงความเหมาะสมกับใบหน้า และการเคี้ยวอาหารที่มีประสิทธิภาพด้วย

9. ความสำคัญของการติดตามผลระยะยาวหลังถอดเครื่องมือ

แม้จะถอดเครื่องมือจัดฟันออกแล้ว แต่หลายคนคงเคยได้ยินว่า “ต้องใส่รีเทนเนอร์” กันต่อไปอีกสักพัก หรือบางคนใส่ปีสองปี บางคนใส่เฉพาะเวลากลางคืนไปตลอดชีวิตก็มี เหตุผลคือ “ฟัน” มีแนวโน้มจะขยับกลับไปตำแหน่งเดิมได้ถ้าไม่ใส่เครื่องมือคงสภาพ (Retention)

  • ระยะเวลาการติดตามผล: ทันตแพทย์อาจนัดมาตรวจทุก 3-6 เดือน เพื่อดูว่าฟันอยู่ในตำแหน่งดีไหม รีเทนเนอร์ยังพอดีหรือไม่
  • หากไม่ใส่รีเทนเนอร์: ฟันก็อาจเกหรือซ้อนกลับไปบางส่วน เป็นสาเหตุให้ต้องกลับมาจัดฟันใหม่ หรือแก้ไขเป็นครั้ง ๆ

จึงไม่แปลกที่ “ทำไมจัดฟันต้องทำหลายครั้ง” เพราะแม้ถอดเครื่องมือหลักออก เราก็ยังมีขั้นตอนการติดตาม (Follow-up) อีก 1-2 ปี หรือนานกว่านั้นได้เช่นกัน

10. สรุป: มุมมองที่ถูกต้องต่อการ “จัดฟันหลายครั้ง” เพื่อรอยยิ้มสวยคงทน

เมื่อเราเข้าใจแล้วว่าการจัดฟันเป็นกระบวนการทางชีวภาพที่ต้องอาศัยการปรับเปลี่ยนอย่างต่อเนื่อง จึงเป็นไปไม่ได้ที่จะทำให้เสร็จสมบูรณ์ในครั้งเดียวหรือสองครั้ง “ทำไมจัดฟันต้องทำหลายครั้ง” จึงเป็นคำถามที่มีคำตอบชัดเจน: เพราะฟันของเราต้องค่อย ๆ เคลื่อน การปรับลวด ปรับแรงดึง รวมถึงการรักษาปัญหาอื่น ๆ ในช่องปากต้องเป็นไปอย่างเป็นขั้นเป็นตอน

เคล็ดลับเพื่อทำให้การจัดฟันมีประสิทธิภาพและจบเร็วที่สุด

  1. ปฏิบัติตามคำแนะนำทันตแพทย์ อย่างเคร่งครัด ไม่ว่าจะเป็นเรื่องการใส่ยาง การทำความสะอาดเครื่องมือ และการมาพบตามนัด
  2. ดูแลสุขภาพปากและฟันให้ดี แปรงฟันอย่างถูกวิธี ใช้ไหมขัดฟัน ขูดหินปูนสม่ำเสมอ เพื่อลดการอักเสบหรือปัญหาฟันผุ
  3. เตรียมงบและเวลาล่วงหน้า การจัดฟันต้องใช้ทั้งเวลาหลายเดือนถึงหลายปี รวมถึงค่าใช้จ่ายที่อาจต้องทยอยจ่ายตามรอบนัด
  4. สื่อสารกับทันตแพทย์ หากมีข้อสงสัยหรือเกิดปัญหา เช่น ลวดทิ่ม แบร็คเก็ตหลุด ควรนัดแก้ไขทันที อย่าปล่อยทิ้งไว้นาน

การจัดฟันคือการลงทุนระยะยาวเพื่ออนาคตของสุขภาพช่องปากและรอยยิ้มที่มั่นใจ ซึ่งเมื่อมองภาพรวมแล้ว ก็คุ้มค่ากับ “หลายครั้ง” ที่เราต้องทำให้กระบวนการนี้สมบูรณ์และปลอดภัยอย่างแท้จริง

ปิดท้าย: คำตอบสั้น ๆ ของ “ทำไมจัดฟันต้องทำหลายครั้ง”

  • เพราะโครงสร้างฟันและขากรรไกรต้องค่อย ๆ ปรับตัวตามแรงดึงของลวด ไม่สามารถทำทีเดียวจบ
  • เพราะบางเคสมีความซับซ้อน หรือต้องใช้เครื่องมือเสริมหลายชนิด ต้องใช้เวลาในการติดตามผลและปรับแก้
  • เพราะต้องดูแลปัญหาสุขภาพช่องปากอื่น ๆ เช่น ฟันคุด ฟันผุ หรือเหงือกอักเสบ ควบคู่ไปด้วย
  • เพราะเราไม่สามารถควบคุมการเคลื่อนของฟันได้ 100% ต้องค่อย ๆ ประเมินและแก้ไขเพื่อให้ได้ผลลัพธ์ดีที่สุด
  • เพราะการถอดเครื่องมือแล้ว ยังต้องติดตามผลหรือใส่รีเทนเนอร์อีกระยะหนึ่ง เพื่อให้ฟันคงอยู่ในตำแหน่งสวยงามได้ยาวนาน

สุดท้ายนี้ หวังว่าบทความนี้จะช่วยให้ผู้อ่านเข้าใจเหตุผลที่แท้จริงและยอมรับได้ว่า “การจัดฟันต้องใช้เวลา” และ “ต้องเข้าพบทันตแพทย์หลายครั้ง” นั้นไม่ใช่เรื่องน่ารำคาญ แต่เป็นกระบวนการทางการแพทย์ที่ตั้งใจให้ผู้ป่วยได้ประโยชน์สูงสุด มีรอยยิ้มที่มั่นใจ และสุขภาพช่องปากที่แข็งแรงไปตลอดชีวิตนั่นเอง!

 

สอบถามเพิ่มเติมและตรวจสุขภาพฟัน
โทรศัพท์ 02-0665455 , 092-5187829
Line id: @bpdc หรือ bpdc.dental
https://bpdcdental.com/
ที่อยู่ : คลินิกทันตกรรม BPDC ถนนกิ่งแก้ว บางพลี สมุทรปราการ (มีที่จอดรถใต้ตึก)

#ทันตกรรม #ตรวจสุขภาพฟัน #คลินิกทันตกรรม